Title: Poetyzmy i ich funkcja w poezji religijnej polskiego Oświecenia (na wybranych przykładach)
Variant title:
- Поэтизмы и их функции в польской религиозной поэзии эпохи Просвещения
- Poètizmy i ich funkcija v pol'skoj religioznoj poèzii èpochi Prosveščenija
-
Source document: Opera Slavica. 2014, vol. 24, iss. 1, pp. 11-20
Extent
11-20
-
ISSN1211-7676 (print)2336-4459 (online)
Stable URL (handle): https://hdl.handle.net/11222.digilib/130185
Type: Article
Language
License: Not specified license
Notice: These citations are automatically created and might not follow citation rules properly.
Abstract(s)
Celem pracy jest omówienie poetyzmów jako kategorii lingwistycznej, która funkcjonuje w poezji religijnej polskiego Oświecenia. Wyodrębniamy w tej grupie poetyzmy stylistyczne, które mają odpowiedniki neutralne i poetyzmy semantyczne. Poetyzmy semantyczne to leksemy, które są zakorzenione w tradycji poetyckiej, tworzą one stałe związki wyrazowe i dotyczą określonych pól semantycznych takich jak np. istoty nadprzyrodzone (bogini, anioł), zjawiska przyrody (księżyc, zorza) nazwy przedmiotów konwencjonalnie pięknych (róża, perła). W celu uniknięcia ocen anachronicznych (tzw. przesłony czasowej) leksemy konfrontowane są ze słownikami z epoki (S. Linde, K. Brodziński, I. Włodek).
Целью статьи является анализ поэтизмов как лингвистической категории, свойственной польской религиозной поэзии эпохи Просвещения. В данной группе автор выделяет стилистические поэтизмы (имеющие свои нейтральные эквиваленты), а также семантические поэтизмы, которые представляют собой лексемы, свойственные поэтической традиции. Они создают устойчивые словосочетания и относятся к определенным семантическим полям, в том числе: сверхъестественные существа (богиня, ангел), явления природы (луна, заря), названия предметов, безоговорочно признаваемых красивыми (роза, жемчуг). С целью избежать анахронических оценок лексемы сопоставляются со словарями, созданными в эпохе Просвещения (С. Линде, К. Бродзинский, И. Влодек).
References
[1] BARTMIŃSKI, J.: O języku folkloru. Wrocław 1973.
[2] BARTMIŃSKI, J., NIEBRZEGOWSKA, S.: Językowy obraz polskiego nieba i piekła. In: Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego. Red. B. Kreja, Gdańsk 1999, s. 195–203.
[3] Biblia w przekładzie Jakuba Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu B oryginalnego tekstu z XVI w., wstępy: J. Frankowski, Warszawa 1999.
[4] BRODZIŃSKI, K.: Synonimy polskie. In: Pisma. t. 7, Warszawa 1874.
[5] BRZEZIŃSKI, J. : Wyznaczniki poezji sentymentalnej. Zielona Góra 1979.
[6] BRZEZIŃSKI, J., PIATKOWSKI, C.: Kategoria poetyzmu leksykalnego w analizie lingwistycznej tekstu artystycznego. In: "Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego", Kraków 1998.
[7] GORZELANA, J.: Użycie poetyzmów przez Jana Pawła Woronicza w poemacie Zjawienie Emilki. In: Język pisarzy jako problem lingwistyki. Red. T. Korpysz, A. Kozłowska Warszawa 2009, s. 191–208.
[8] GORZELANA, J.: Właściwości językowo-stylistyczne poezji religijnej Franciszka Karpińskiego. Zielona Góra 2006.
[9] KARPIŃSKI, F.: Pieśni nabożne. Supraśl 1792.
[10] LINDE, S. B.: Słownik języka polskiego. T. 1–6. Wyd. 2, Warszawa 1854–1860.
[11] MAYENOWA, M. R. (red.): Ludzie oświecenia o języku i stylu. T. 3, oprac. Z. Florczak, L. Pszczołowska T:1–3, Warszawa 1957–58.
[12] MAĆKOWIAK: Słownik a poezja. Z zagadnień świadomości leksykalnostylistycznej polskiego oświecenia. Zielona Góra 2001.
[13] MISTRÍK, J.: Religiózny štýl. "Stylistyka" nr 1: 1992: Stylistyka dziś, red. S. Gajda, s. 82–89.
[14] MUKAŘOVSKÝ, J.: O języku poetyckim. Tłum. W. Górny In: Praska szkoła strukturalna 1926–1948. Wybór materiałów, red. M. R. Mayenowa, Warszawa, 1966, s. 130–206.
[15] PIĄTKOWSKI, C.: Poetyzmy stylistyczne – kategoria leksykologiczna i tworzywo słowne tekstu artystycznego. In: Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu. Język Polski, z. 2, red. E. Rudolf, C. Piątkowski, Wałbrzych 2005, s. 113–119.
[16] KNIAŹNIN, F. D.: Poezyje Franciszka Dionizego Kniaźnina ręką własna pisane. T. 1–2. druk pomocniczy do zdjęć cyfrowych rękopisu Fundacji Książąt Czartoryskich przy Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 2006.
[17] ROSPOND, S.: Język Renesansu a Średniowiecza na podstawie literatury psałterzowoi-blijnej. In.: Odrodzenie w Polsce, T. 3, Historia języka, cz. 2, red. M. R. Mayenowa, Z. Klemensiewicz, Warszawa 1962, s. 67–109.
[18] SKUBALANKA, T.: Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje. Wrocław 1984, s. 72.
[19] SŁAWIŃSKI, J. (red.): Słownik terminów literackich. Wyd. 2, Wrocław 1988.
[20] TROTZ, A. M.: Nowy Dykcjonarz to jest mownik polsko-niemiecko-francuski... Lipsk 1779,
[21] WŁODEK, I.: Słownik polski dawny, czyli zebranie słów danych zaniedbanych polskich z ich tłomaczeniem. [Rzym, drukarnia Archanioła Kasalettego] [1781].
[22] WORONICZ, J. P.: Pisma wybrane. Oprac. Nesteruk, M., Rejman, Z.: Wrocław 2002.
[23] ZAŁUSKI, J. A.: Zebranie Rytmów. T. 2, [w:] tegoż, Zebranie rytmów przez wierszopisów żyjących lub naszego wieku zaszłych (t. I., 1752; t. II–III., różne wiersze i utwory tłum. i oryg. Załuskiego, 1754; t. IV–V., 1755–1756).
[2] BARTMIŃSKI, J., NIEBRZEGOWSKA, S.: Językowy obraz polskiego nieba i piekła. In: Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego. Red. B. Kreja, Gdańsk 1999, s. 195–203.
[3] Biblia w przekładzie Jakuba Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu B oryginalnego tekstu z XVI w., wstępy: J. Frankowski, Warszawa 1999.
[4] BRODZIŃSKI, K.: Synonimy polskie. In: Pisma. t. 7, Warszawa 1874.
[5] BRZEZIŃSKI, J. : Wyznaczniki poezji sentymentalnej. Zielona Góra 1979.
[6] BRZEZIŃSKI, J., PIATKOWSKI, C.: Kategoria poetyzmu leksykalnego w analizie lingwistycznej tekstu artystycznego. In: "Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego", Kraków 1998.
[7] GORZELANA, J.: Użycie poetyzmów przez Jana Pawła Woronicza w poemacie Zjawienie Emilki. In: Język pisarzy jako problem lingwistyki. Red. T. Korpysz, A. Kozłowska Warszawa 2009, s. 191–208.
[8] GORZELANA, J.: Właściwości językowo-stylistyczne poezji religijnej Franciszka Karpińskiego. Zielona Góra 2006.
[9] KARPIŃSKI, F.: Pieśni nabożne. Supraśl 1792.
[10] LINDE, S. B.: Słownik języka polskiego. T. 1–6. Wyd. 2, Warszawa 1854–1860.
[11] MAYENOWA, M. R. (red.): Ludzie oświecenia o języku i stylu. T. 3, oprac. Z. Florczak, L. Pszczołowska T:1–3, Warszawa 1957–58.
[12] MAĆKOWIAK: Słownik a poezja. Z zagadnień świadomości leksykalnostylistycznej polskiego oświecenia. Zielona Góra 2001.
[13] MISTRÍK, J.: Religiózny štýl. "Stylistyka" nr 1: 1992: Stylistyka dziś, red. S. Gajda, s. 82–89.
[14] MUKAŘOVSKÝ, J.: O języku poetyckim. Tłum. W. Górny In: Praska szkoła strukturalna 1926–1948. Wybór materiałów, red. M. R. Mayenowa, Warszawa, 1966, s. 130–206.
[15] PIĄTKOWSKI, C.: Poetyzmy stylistyczne – kategoria leksykologiczna i tworzywo słowne tekstu artystycznego. In: Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu. Język Polski, z. 2, red. E. Rudolf, C. Piątkowski, Wałbrzych 2005, s. 113–119.
[16] KNIAŹNIN, F. D.: Poezyje Franciszka Dionizego Kniaźnina ręką własna pisane. T. 1–2. druk pomocniczy do zdjęć cyfrowych rękopisu Fundacji Książąt Czartoryskich przy Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 2006.
[17] ROSPOND, S.: Język Renesansu a Średniowiecza na podstawie literatury psałterzowoi-blijnej. In.: Odrodzenie w Polsce, T. 3, Historia języka, cz. 2, red. M. R. Mayenowa, Z. Klemensiewicz, Warszawa 1962, s. 67–109.
[18] SKUBALANKA, T.: Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje. Wrocław 1984, s. 72.
[19] SŁAWIŃSKI, J. (red.): Słownik terminów literackich. Wyd. 2, Wrocław 1988.
[20] TROTZ, A. M.: Nowy Dykcjonarz to jest mownik polsko-niemiecko-francuski... Lipsk 1779,
[21] WŁODEK, I.: Słownik polski dawny, czyli zebranie słów danych zaniedbanych polskich z ich tłomaczeniem. [Rzym, drukarnia Archanioła Kasalettego] [1781].
[22] WORONICZ, J. P.: Pisma wybrane. Oprac. Nesteruk, M., Rejman, Z.: Wrocław 2002.
[23] ZAŁUSKI, J. A.: Zebranie Rytmów. T. 2, [w:] tegoż, Zebranie rytmów przez wierszopisów żyjących lub naszego wieku zaszłych (t. I., 1752; t. II–III., różne wiersze i utwory tłum. i oryg. Załuskiego, 1754; t. IV–V., 1755–1756).